• Specific News

  • September 2014
    S M T W T F S
     123456
    78910111213
    14151617181920
    21222324252627
    282930  
  • Donate Us

    Category 1: at the following link https://www.gofundme.com/manage/assistance-to-victims-of-military-coup-in-burma (or) Category 2: https://matupi.org/aids/

Matu cana he aba lae tih apaek u thae neh ba lae tlaih ham koi angoe?

Crosss

Matu cana he aba lae tih apaek u thae neh ba lae tlaih ham koi angoe?
(Jonathan Thang)

Olrhoek nah

Kol proverb dongah: ”Mik dael hlang loh sung rhai rhih pawh”
Athui ngaih na tah, mik dael hlang loh ba khaw a hmuh thai pawt dong ah, hlang loh/sungrhai loh ahih ahut khaw rhih pawh (Rhih ham koi khaw hmu pawh, lakueng ham koi khaw a hmuh pawt dongah, ming pawh/rhih pawh/lakueng pawh).

Kol ram neh, ayet ngai atloe kho ben (kho daengkho/ram) cana kah cueihthoem nah system (Education system) naben ke n`sawt vaengah aba lae m`hmuh ti koi nih, saeng im saya cana he rhoeh thai pawh. Saya na he khaw degree a ka lo tangtae hlang cana bibi ham hmueh pawt, aka cueih aka thoem tangtae saya cana bibi phueih bi sak hamla ng`ngaih dae khopuei neh hla, aih, long im athen pawt dongah bi hamla ngaih u pawh. Te vaeng ah tanrha kasung cana tekhaw rhawp kaham (permanent) hil pataeg khaw hmang uh la om. Te vaeng ah aba lae rhai nah n`tongti a tah, saeng camoe cana ham sung nala om. Aba dong ah ti atah, saeng camoe loh a mah kah level la ngoe hno cangham koi, amingham koi knowledge neh “literature experience” cana he hmuthai voel pawh. A tloe saeng camoe neh level la caet thai voel pawh.

A ngen degree/diploma a ka lopawh saya cana (unqualify teachers) cana he khaw, a ka thoem/aka ming cana om mai ni. Ta dae, 100% thoem aa/ a ming aa? tite m`ming thai pawt tih moeh poek ham om, noem nai ham koi la om. A kah aming neh aming pawt te checking sai ham, a mah kah “educational qualification approval diploma or degree certificate” ka lo thlang roek teni mingpueinah “recommendation or approved” paek thai la a om eh.

Europe, America, Northern Asia or developed countries etc.. boeiboeih ah ngwn tah “system/ structure” neh boih caeh ham yayah neh “Quality Contral System” te yung takuem (ever sector) ah ahmang la om. Tedongah rhoepsaep dongh ahong ahi, athuemmueh la bi kasai (middlema/ illegal various actors) cana, thlanghuen cana te tlaek mingthaina, (control) thai la om. A kathuem thlang te a kathuem hmun (The right person at the right place)`tila ucapae (priority) paek lumhma la om.

Europe khuiah ka om Matu rhoe he research sai vangah, degree kakhueh moeh ka hmu pawh. A ngen ngawn tah “unrecognized degree” na khueh tila kayak bangla, a ngen ngawn tah “bogus/ counterfeit degree” na khuehuh tila kayak la om. Tebang na neh “State institution or government offices” ko ah ma vaeng akhaw bibi ngawn tah hmuh uh thai pawt bang la, mah om nah Ram ko kah “government” taengah “Recognition Certificate” khaw bih hamla ngam uh tang mah pawh. Khoempaloem ah bitih Checking sai atah, thongim khui pha ham koi ni om tite khaw ming uh ngawn ni. Abang dongah tiatah “Bogus Certificate” te “crime” la om dongah.

A ngen long ngawn tah, mah kah denomination khui/church or organization khui ah certain level bibi sai ham koi cana om mai ni (Under pre-conditions so and so). Te dae, tekah te “state or government affairs” moe nih, na mah mih kah private denomination ka independent process la ni om. Denomination he private institution la om tih, private nen ni atuk kai uh..

Europe khui a ngawn tah, “Social-Democracy system” he a hmang tih, “instuition” yet ngai “private denomination” a yet ngai tah, “state/government” kah bom nah (partial assistance and aids) a hmuh uh (hlang boeih he taxpayers la om tih, tax funds te private institutions, individual tax return bang la, koep distribution sai nah ba hmuh ni om). Tete a ka ming pawt cana loh aphun phun la a thui mai ni, a ming pawt ca na long ni a yum atang na mai eh, ta dae ma yet hil lae atang nathai eh?
A hman “the Truth” ti he, cann khat khat a ngawn tah koep thoeng yoeyah tihe mingham la om tih, mah neh mah na poek thai a tah, hnoe then na sai te ni then bik ti la na ming eh.

Ka ca moe veng ah, doctor atuh (fake doctor / unlicensed medical doctor/without practicing licensed doctor) na, kho te ko ah ka hmueh. A mih te, normal medical doctor na loh ahmanah hnopai (equipments) na hmang uh bang la, hlang khaw moemoeh a hoeihsak bangla kayak dae. (100%), 100 ah yakhat ngawn tah effective tila thuiham tah bahoeng hal. A mih kah fimnah (knowledge) te “Quality Control’’ ham “checking/examine” saiham neh dawtletnah ham ngoe pueng. Bakhaw tisaeh tebang “ciboei atuh” nate a karhoeng tangtae kho (developed countries) ko ah khaw om pueng aa? Om khaw om mai ni kaming pawh. Tedae a om khoem atah “thongimm” khui ah tlak ham ni om, badongah tiatah tete “tayawin” (illegal) mueh la om dongah.

Kolram ko (pawtatah) khodaeng ram ko ah ngawn tah “Laws and Regulation’’ te bahoeng a thayol (Weak) dongah, “Laws enforcement’’ khaw tathaipawh (ineffective) la om mai ni. Thlang ayet (khodaeng na) longkhaw aphu a ayoeinah, “Siboei atuh” na taengah cetmai ni. Tedae “operation” sai ham vaeng ko atah, tangka akhueh rhoek neh, cuihthoemnah kakhueh cana long ngawn tah, “sanhnah kakhueh” (licenced) siboei na taengah ni caeh ham, boe hamla angaih uh eh. Bangdongah tiatah, mahkah nupa maya mana te, cuihthoemnah (pawtatah) cahnah kakhueh pawh (unqualify/unlicenced) siboei nakah, kut khui ah “risk” nasai ham nangam tang mah pawh.

Khote ben ah “cuihthoemnah a kasoep siboei” na om pawtatah, “akasoep pawh siboei”, (pawtatah) “hmuhtongnah” (experience ayol kakhueh) na taengah, boenah dingdoeng (operation) nasai mai ni. Aba dongah tiatah, atloe hmang ham koi along a im a om voel pawt dongah.

I. Matuu ca na aba lae tih apaek uh thae?

(1). Ming pawt tah ba khaw thui pawt ham a ngoe:

Cueihnah ben tihe a phunphun om, namah loh maben lae cueihthoemnah? (pawt tah) bungkhutnah hmuen (professional field) la natuek)?
– Tekah namah loh natuek ben ah teni nangloh naming, Tedongah atloe ahmun (Fields) ko ah bi te hawhawh nasai ham om pawh. Thlang rhoepnah pawht ham, thaekhanah ham, thlang hlengnah ham (Violate/manipulate) nasai pawtham olpuei.
– Mah kah painah ahmun pataeng mah loh athen la naming aa? Mah lak ah mingnah a om atah, amih neh humtunnah, bungyongthaenah, thuikhannah consultation/discussion sai ham om, tephoei ah ni mah kah poeknah (opinion) then n’tueng sak ham athuem eh.

Matu group mail khui ko ah, “Cueihnah kakhueh pawt cana” loh email dawk atael te hal pawttih, ngaihngaih na bangla natael uh khaw moe om. Tete pakhat ben n’sawt vanegah then pawh, thlangcueih nate vik navai bangla, na yongsak la om, rhalrhing ham om.

“Thlang mailai” loh ngaih na bangla thuithainah group email neh, “cuihthoemnah2 ben ah a kasang (professional educated thlang) na ham ol voeknah, thuikhannah, forum pakhat khueh ham ngoe mai ni tilam khaw poek ham angoe coeng.

(2). A kathuem thlang te athuemnah tue ah paipuei ham: (Approach the right person at the right time)

Cuihthoemnah thlang, a kaming cana loh cangpuei ham (educate/lecture/guideline paek ham) angoe.
Matu khui ah Professional field a phunphun neh diklai kah a sangbik degrees kahmuh na moeh om van bangla, hmuhtongnah (experience) kakhueh thangkhaw moeh om coeng dae ta, a yetngai loh “ol voeikhat/ca voeikhat” pataeng Matu na ham thui pawh, tael uh pawh, Balae ti?

Matu group/organization moeh nakhueh uh. Tedae a yetngai he “bibi ma tlamlae sai eh”, “caehdan ming pawt” canal oh (Uneducated thlang na loh) “mawt uh vanegah” thlang boeih then ham hnosai ham ah lakah, mah personal ngaihnah hnote ni sai ham n’timh dongah organization/group pakhat loh sai tueng nah no te sai thai voel pawt la om.

Organization/ Group kah olpuei na sai ham tah, “special issues/subject”t pakhat khat sai ham/ thuiham timh vaengah, tekah issues/subjects te Matu khui ah professional/Educated thlang nate tlap vatih, amih kah poeknah neh thuicaihnah te bih ham angoe. Amih te hawhawh (Blind approach) dawtlet nah nasai mah pawh. Thlangcueih loh hawhawh (blind) thlang nate educate sai pawh bangla, hawhawh khaw cangpueinah (lecture) sai pawh. Tedongah “thlangcueih te matlam lae dawtletnah khueh eh” tete ming ham olpuei, tedaeng ah ni athen la dawtletnah khueh vetih thlangcuih loh khaw bomham “guideline” paek ham a kolo eh.

(3). Rhoepsaep ah mingthoemnah neh hmangtlak ham hmuhtongnah angoe: (General knowledge and useful experiences ah ngoe)

Matu a yetngai he, general experience/knowledge hmueh naham ca moeh natae ham angoe. Thlang boeih degrees aloh uh/ngah ham angoe tila ka thuingaih na moe nih. Degree om pawt khaw thlangcueih na thlang moe om. Badongah lae ti atah, amih kah hmuhtongnah (experiences) boeiboeih te cangham koi (lessons) la loh tih, “pratical la” phoei hmang uh.

Mah loh group/ organization ben ko ah bibi ham ngaih, volunteer sai ham nangaih atah, “International recognized Organization Management education” neh “Administration strategy neh procedures) te ming ham angoe, cangham, study ham angoe. Thlang lak ah taoe experience kueh ham, general knowledge khueh ham, thlang la ah cuihthoemnah khueh ham angoe. Thlang te mawt ham n’ngaih dae na mawtthainah fimthoemnah (educational knowledge/qualification) nakhueh pawttah, nang mah bueng yah hamkoi la pawk mueh la, tekah group khui kah thlangboeih yahphueih ham koi, sungham koi lam ni a om.

Matu bueng pawttih, Chin or atloe Kolram kah thlang a yetngai he kacueih pawh thlang n’yet tih tekah group/organizarion khuiah “disqualify thlang/ bakhaw kaming pawh thlang” na khui ah ta oe kaming pawh thlang te n’tuek tih, ngaih na bangla bi hawhawh asai sak uh. Tekah hawhawh sai long te, mah neh mah thoem coeng/ming coeng tila khaw n’poek uh sawl bal ve. Ngaithuen ham om.

A ngen loh Chin Refugees Committee, Burmese refugees committee ko ah bi abi tih mah neh “politicians or social workers” ti lam khaw m`hmuh mai ni. Poek ham tah, “Refugees committee” boeih kah “Main objectives” tah, bom nah bih ham neh rhen nah bih ham ni (Kol ol la: “Tu-dawng-caa” bang hui la sai ham ni, “Begger organization” pakhat lam ni a om). Te te ba khaw “political activities” moe nih, “social activities” lam ngawn tah n`thui thai mai ni. Tlam tih, “Tu-dawng-caa president or Begger organization leaders” lam khaw mah neh mah na khue thai.

II. Matuu cana a rhoep napawt nakawng olpuei/Matu rhoek “Unity” kheh thai napawh akwang na:

Matu cana he mevaeng a lae bahoeng “rhoep uthae” (unity) tih neh mevaeng alae a rhoep uthae pawt kawng he ah athen la ka ming pawt dae, ka mah kah ka noem ka nai vaengah (short-term research) ka hmuh he, “facts highlight” ka tueng sak mai eh.

(1). Matu pa khat-ca pa khat:
Dr. Aung Thang loh (Matu pakhat–ca pakhat) ti nah slogan kawng thui phoei ah, me tlam lae hno n´sai eh (implementation procedure te logically acceptable steps and strategy) te thui pawh/sai pawt tih, Matu cana pa khat neh pakhat “Matu official ol, ca” tuk uh thae la om. Te lam ka loh pakhat neh pakhat ta oe paek uh thae ”disunited” la om.

Dr. Aung Thang kah (original purpose) ngawn tah then ngawn, “implementation” te “unsound logically reasoning” (uep vawt ham) koi la vik om. Matu boeih ham ah then bik tah, “Matu pakhat, ca pakhat” te om ham ah a ngoe ngawn dae. Te dae, te kah level pha na ham steps na om.

(a) 1st. steps la Matu cana boeih loh pakhat neh pakhat rhoep na uthae ”Unity” ham tah coep cael (organize) ham la om. N´coep n`cael uthae vaeng ah Matuu ram khui kah a ka om Miphun a yol, a yet boeih te rhen tingtun na thai ham ayueng atlang (representative) boeih tuek ham a ngoe.

(b) Tekah representatives’ rhoek neh dawdled coek hlak nah (research) sai hlan ah “thlangphun/hlang pakhat” bueng kah poeknah neh kamhlahnah ol (individual opinion neh recommendation) te hmang pawt ham om. Acaan n’loh vetih Maturam khui/Matupi kho ah “official language” ham athen bik te tuek ham a ngoe ni. Teni mah loh koep study nasai ham ngoe eh. “Aims and movtives” te then dae, hekah action he Matu na ham “the first curse’’ la vi kpawk.

“Matu respresentatives” na tuek ham neh “discussion forum” pha na hil “organization” bangla “organize” ham angoe. Tete om mueh la, hno he acaeh thai mah pawh. Teham “GMO/Global Matu Organization” te Dr. Val Thang loh temporary la “organized” pacoeng dae, Matu na boeih loh cooperate sai ham ni agnoe.

(2). Global Matu Organization (GMO)
Matu boeih ”Unity” sai na ham Dr. Val Thang loh ”Global Matu Organization” he organized tih ”Interim-Global Matu Organization” ti la “short-term” ham pai la om coeng, “Long-term” la caeh ham ”Global Matu Organization” khui ah Matu mi phun boeih loh hmaih na bong yong uh pawh. Hlam tah, a tloe bi khaw na sai ham om pawh. Luh ma cuek caeh ham, sai ham angoe na yawn ah ”organizing level” ah pataeng na bong yoeng pawt a tah, a tloe sai ham long puei om pawh. Tlam tih, Matu cana he ”Unity”rhoep u thae naham acaan moeh paek ham a ngoe bang la, Matu boeih loh hmaih bong yong ham a ngoe pueng ti te tueng sak la om.

(3). Matu Forum:
Matu Forum ti he, Matu boeih “Unity” thik at la khueh ham “group discussion” la om. Te kah “forum/discussion pgrogram” lam ka loh, matu cana boei boeih ”Global Matu Organization” level hil bibi ham, bong yong ham “discussion” sai ham om dae. “Matu Forum/Discussion program” he, “individual” (hlanf pakhat kah mawt nah neh) sai ham om pawh. Interim-GMO (Interim-Global Matu Organization) loh ram tom kah “Matu representatives nar organize” phoei ah “Matu Forum or Discussion Assembly “ bang la khue ham om. Te lam ka long ni, GMO te legal la hing thai pueng eh.

Tahae kah Lawyer Ngai Sak kah mawt nah ”Matu Forum” he, caeh dan neh sai dan (implementation strategy) he hman pawh ”totally wrong” la om.
1st level loh Matu mi phun boeih te unite ham, representatives khue ham te, representatives cana inclusive om pawh, preparation sai ham representatives cana ham (enough time frame) khaw om pawh. Tlam tih, hehe Matu cana ham a phu om hno la pawk ham te, Matu cana ham ”the Second Curse” apa bae sue la vik om. Tlam tih, he kah ”Matu Forum” te legal activities pawt bang la ”Unrecognize acts” lam ni a om.

(4). Christian Fellowship/ Organization Structure:
Matu a yet ngai he Christian la om uh. Matu Christian boei boeih “Unity” khueh na ham la “Matu Christian Fellowship” ti la “Unity establishing” na sai uh.
Ta dae “fellowship” kah structure te ayet ngai loh na yak ming uh pawh. “Fellowship” he “denomination/church” pa khat moe nih. “Fellowship” he pa khat neh pa khat hmuh uh thae tih, im khui kho pakhat bang la om nah, kho sak hmaih te ni athui ngaih nah.

“Matu Christian Fellowship” thui vaeng ah, “Christian Church a phun phun/denomination a phun phun” boeih hmaih om na te a thui. Ta dae “Organization pa khat” la na pai ham nakam hla a tah, te kah “group or organization” khui kah a ka om “church and denomination” boeih kah “representatives” nen ni he kah “Matu Christian Fellowship” ham “rules and regulation” te “draft” sai ham neh, amih representatives cana nen ni Elected Committee members la om ham atueng.

Tahae ram tom ah “Matu Christian Fellowship” cana te sawt vaeng ah, “organization structure” ming uh pawt tih, caeh dan hman pawh ti te tlaek na hmuh thai. “Caeh dan hman pawh/structure hman pawt a tah”, ba organization khaw long-term caet thai mah pawh, rhoep nah khueh thai mah pawh. “Unity” khueh thai pawt bang la bi khaw athen la caet thai mah pawh. Tete Matu cana ham yoe kam dang mueh la “the third Curse” a pathum nah sue la vik om. Tete structure boeih te athen la koep tho ham a ngoe.

(5). Europe level Immature Movement:

NMCF (Norway Matu Christian Fellowship), Norway khui ah NMCF members cana loh “NMCF-EC members” cana te “Denmark kho” la leng ham a tueih uh. A ba ham lae ti atah hmai ben ah “Denmark kah Matu Christian Fellowship” neh “Norway kah Matu Chrisrian Fellowship” humtun hmaih sai nathai ham la hmu u thae tih voekhlak u thae ham a tueih la om dae. “NMCF-EC members” cana caet u tih, “Norway MCF neh Denmark MCF Meeting” ti la athui u mueh la “Scandinavia Matuu Leader’s Consultation” neh “Europe Matu Union (EMU) Conference” til la vik a sai uh.

Te tla a sai te, illegal activities (Hno thae asai bang la, Europe khui ah aka om Matu cana so ah hinyah nah khueh pawh (disrespect/disloyal) ti la om bangle, dilai pum kah Matu boeh teng ah laihtae htui/disrespect pawh ti tueng sak.
Meeting kho a khan kung ca na kah a cueih athoem na ke sawt vaengah longtaeng longvai ko ah kho akasa kah poek dan neh vai u rhoi ti la tueng sak la om.

Meeting kho khan kung rhoek he sawt vaeng ah “Administration and Management degree” aka lo hlang pa khat khaw om pawh. Me bang “illegal or bogus degree holders” long nim ahong ahi advice a paek tih tlam he ha pawk coi aw ti khaw poek ham om. Tlam tih, “Scandinavial Matu Leaders” neh “Europe Matu Union” tite illegal la om bang la, unrecognized activities neh uneducated manners la ni om ti la nang mih boeih loh ming ham a ngoe. Matu cana kah hmai long te violators/disturbers lam ni a om.

Conclusion:

Matu cana me tlam lae kho na sak ham na ngaih? Maturam khui ah aka om Matu boei boeih “Unity” la tah ae ah khoem om sa khaw, hlang hnuk pha na ham la acaan loh tih sai koi moeh moeh ngoe pueng, sai ham moeh om pueng.

Matu cana “Unity” na pai thaipawt a tah, me veng a khaw hlang cana bang la “community development activities” te “effectively” na sai thai mah pawh. Matu khui ah “individual professionals” moeh om. Ai mih long ngawn tah, Matu he a om akhaw, a om pawt a khaw, a mah mih “family” hmai long ham te moeh la kueng ham ngawn tah om tang mah pawh. Te dae, “National Spirit” hlangphun lungna neh hmai ben kah “Singyoe akathin tloh nah” (Culture Heritage) cana preservation koi cana ham ni poek puei ham a ngoe eh.

Matu cana “Unity” la napai thai pawh a tah, Matu ram khui ah kho daeng ming hlang moeh om pueng ni, “Collective development” bi bi sai ham bahoeng rhai pueng ni. Tlam tih, a hten la na poek ham a ngoe. Na mah cako, na mah miphun bueng ham na tim a tah, kum asen hno he “long-term” na caet thai mah pawh ti te report a yol ca, nang mih boeih taeng ah kan yak sak uh.

Lung na neh,
Jonathan Thang

PhD candidate (Norway/India)
M.A Economics (India)
MA Edu. Administration (offcampus:USA)
BBA: Administration (Myanmar)
MA Religious: Church Growth & Planting (Norway Sweden)

Advertisement

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Twitter picture

You are commenting using your Twitter account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s

%d bloggers like this: